زمین، انسان، ایستادگی

در بزرگداشت پروفسور بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران

پروفسور بهرام عکاشه، چهره ماندگار علم ژئوفیزیک و بنیان‌گذار دانش زلزله‌شناسی نوین در ایران، در سن ۸۹ سالگی درگذشت؛ اما میراث علمی و انسانی‌اش در دل زمین این سرزمین ماندگار خواهد ماند.

او در سال ۱۳۱۳ در شهرستان مسجدسلیمان، زادگاهی زلزله‌خیز و غنی از منابع طبیعی، چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش را در خوزستان به پایان رساند و سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت. در دهه ۱۳۳۰، راهی دانشگاه کلن آلمان شد و در رشته ژئوفیزیک تحصیل کرد. پس از دریافت دکترای تخصصی، به ایران بازگشت تا تمام توان و دانش خود را وقف شناخت و مهار یکی از سهمگین‌ترین بلایای طبیعی این سرزمین کند: زلزله.

از مهم‌ترین خدمات علمی او، می‌توان به تأسیس نخستین دپارتمان زلزله‌شناسی ایران در دانشگاه تهران اشاره کرد؛ اقدامی تحول‌آفرین که بستر تحقیقات لرزه‌ای در کشور را پایه‌گذاری کرد. عکاشه همچنین سال‌ها ریاست مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و کمیته ملی زلزله ایران را بر عهده داشت و نقش کلیدی در تدوین سیاست‌های لرزه‌نگاری و هشدار زلزله ایفا کرد.

پروفسور عکاشه در طول بیش از نیم قرن فعالیت علمی، بیش از ۷۰ مقاله تخصصی در حوزه ژئوفیزیک، لرزه‌زمین‌ساخت و ایمنی لرزه‌ای سازه‌ها منتشر کرد و از اعضای ارشد انجمن ژئوفیزیک اروپا، آمریکا و کمیته بین‌المللی زلزله‌شناسی بود. او همچنین عنوان چهره ماندگار زمین‌شناسی ایران را دریافت کرد و به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین اساتید دانشگاه تهران شناخته می‌شد.

از ویژگی‌های ممتاز علمی او، جسارت در پیش‌بینی، دقت در تحلیل و صراحت در هشدار بود. او بارها در مصاحبه‌ها، مقالات و گزارش‌های رسمی درباره خطر زلزله در مناطق پرجمعیت هشدار داد؛ از جمله نسبت به زلزله در تهران، بم، رودبار و کرمانشاه. اما متأسفانه، هشدارهایش اغلب نادیده گرفته می‌شد و صدای علم در هیاهوی بی‌توجهی‌ها گم می‌شد.

در سال‌های پایانی عمر، این دانشمند کم‌ادعا و مرد میدان تحقیق، با نوعی کم‌مهری در فضای رسمی مواجه شد؛ درحالی‌که جامعه علمی جهان او را ستایش می‌کرد، در داخل کشور کمتر تجلیل و توجهی درخورِ نامش به عمل آمد. ای‌کاش پیش از بدرقه‌اش، آن‌گونه که شایسته بود، از او تجلیل می‌شد؛ چراکه بزرگ‌مردان علم را باید در زمان حیاتشان ستود، نه تنها در یادبودها.

پروفسور بهرام عکاشه در خردادماه ۱۴۰۴ دیده از جهان فروبست، اما نام و خدماتش همچنان در بطن علم، دل زمین و حافظه ملی ما زنده و جاری است.

حسن کریمی | خبرنگار و فعال اجتماعی