محوطه تاریخی ام الدبس در حوالی بستان دشت آزادگان، در جنوب غربی شوش، یکی از میراث‌های ارزشمند فرهنگی و تاریخی کشور به شمار می‌آید.

در جنوب خوزستان جنگل و کویر ام الدبس بستان وجود دارد که در واقع مشابه این منطقه بی‌نظیر را در هیچ کجای دیگری نمی‌بینید به گونه ای که یک جنگل در دل بیابان جلوه می‌کند.

این منطقه در حدفاصل بین روستای بستان و زمین‌های کشاورزی کرخه قرار دارد. این کویر از منطقه شمال به کوه‌های میشداغ و از شرق هم به تپه‌ها ماهور چذابه منتهی می‌شود.

منطقه‌ام الدبس تا چند دهه پیش به‌ عنوان یکی از مناطق بیابانی ایران شناخته می‌شد و یک بیابان مملو از تل‌های رمل و تپه های شنی بود.

اما از سال ۱۳۶۸ این ناحیه شامل طرح تثبیت طرح شن زدایی قرار گرفت به همین جهت هزاران درخت در این منطقه کشت شد. از جمله این درختان می‌توان به پانی کوم، آکاسیا، ویکتوریا، گز شاهی، کهور،

استبرق، پنی زتوم و اسکنبیل اشاره کرد و همین مورد باعث شده است تا یک جنگل سرسبز و زیبا در دل کویر ایجاد شود.

تقریبا یک‌چهارم از وسعت این بیابان یعنی حدود ۲۵ هزار هکتار به‌وسیله این درختان پوشیده شده است؛ البته قبل از آن نیز به صورت معدود در این ناحیه درختانی وجود داشت.

مهم‌ترین مولفه‌ای که گردشگران را به سمت این ناحیه جذب می‌کند، تلاقی کویر و جنگل با همدیگر است که این موضوع به نوبه خود بسیار نایاب است.

علاوه بر این منطقه‌ام الدبس از دیرباز زیستگاه آهو بوده است که این موضوع باتوجه‌به کویری بودن آن بسیار حیرت‌انگیز است.

اما اکنون مازاد بر آهو، جانداران دیگری نظیر هوبره، درنا، آنقوت، باقرقره شکم سیاه و شکم سفید، سار، کبک، کبوتر چاهی، قمری، گلاریول، عقاب دشتی، جغد کوچک، عقاب طلایی، انواع چک چک‌ها، چکاوک،

تیهو، دم‌جنبانک زرد، دم‌جنبانک ابلق، دم سرخ، سینه‌سرخ، کبوتر کوهپایه‌ای، گنجشک‌ها و.. نیز در این ناحیه زندگی می‌کنند و این موضوع باعث شده تا تنوع زیستی بسیار زیادی داشته باشد.

در نزدیکی این منطقه می‌توانید چشمه‌های پراکنده و برکه‌های کوچک را نیز ببیند که با نی‌زارها احاطه شده‌اند.

نکته قابل‌توجه این است که جنگل و کویر ام الدبس بستان تا چند دهه گذشته محل عبور رزمندگانی بود که برای حفظ مرزهای ایران از جان خود مایه گذاشتند.

این محوطه با قدمتی چند هزار ساله شامل چندین شهر تاریخی و محوطه باستانی، نشان‌دهنده تاریخ و تمدن غنی این منطقه است و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و پژوهشی مهم شناخته می‌شود.

محوطه ام الدبس شامل بقایای باستانی متعدد از دوره‌های مختلف تاریخی است. این آثار شامل معابد، خانه‌ها، بازارها و راه‌های باستانی، نشان‌دهنده زندگی روزمره و فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی مردم در

آن دوران است. این محوطه تاریخی به‌عنوان یک منبع اطلاعاتی مهم برای پژوهشگران باستان‌شناسی و تاریخ‌پژوهان شناخته می‌شود.

فعال میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان و مدیر عامل انجمن دوستداران میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تیری درباره وضعیت کنونی این محوطه تاریخی به خبرنگار ایرنا گفت: در سال‌های اخیر

احمد جعفری ماجد ادامه داد: تخریب‌های روزانه توسط بیل‌های مکانیکی و اقدامات غیرقانونی نظیر غارت و دزدی آثار باستانی، این محوطه را به‌طور جدی تهدید می‌کنند.

وی افزود: اداره‌های میراث فرهنگی دشت آزادگان، حمیدیه و هویزه در حفظ و نگهداری این محوطه نقش مهمی دارند، اما تقویت نشدن این اداره‌ها و نبود بودجه‌های لازم، موجب شده است که این محوطه با خطرات جدی مواجه شود.

این فعال میراث فرهنگی تاکید کرد: لازم است اقدامات جدی‌تری برای حفظ و نگهداری محوطه تاریخی ام الدبس انجام شود. یکی از راهکارها می‌تواند تقویت اداره‌های میراث فرهنگی محلی، افزایش نیرو و استقرار یگان حفاظت میراث فرهنگی در منطقه و افزایش بودجه‌های اختصاص داده شده به این محوطه‌ها باشد.
وی برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای مردم محلی در مورد اهمیت حفظ میراث فرهنگی و ارزش‌های تاریخی نیز را موثر دانست.

جعفری‌ماجد با اشاره به انتصاب مدیر کل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان و انتظارات از این مدیر کل گفت: انتصاب مدیرکل جدید می‌تواند تاثیر مثبتی بر این وضعیت داشته باشد. مدیرکل جدید با تمرکز بر حفظ و نگهداری آثار تاریخی و تلاش برای تامین بودجه‌های لازم، می‌تواند نقش مهمی در حفظ محوطه تاریخی ام الدبس ایفا کند.

وی در پایان خطاب به مدیر کل میراث فرهنگی بیان کرد: همکاری با سازمان‌های غیر دولتی و پژوهشگران محلی نیز می‌تواند به حفظ و نگهداری بهتر این محوطه کمک کند.