بيست و ششمین سمپوزیوم فولاد کشور در حالی به پایان رسید که شرکت‌های زنجیره فولاد در یک نکته مشترک بودند و گلایه‌هایشان بلند بود. صنعت فولاد با ظرفیت نصبی ۴۵ میلیون تُن، تنها توان تولید ۳۲ میلیون تُن تولید را دارد. فاصله‌ی معنادار‌ی که محدودیت‌های انرژی ( گاز و برق) به صنعت مادر تحمیل کرده است. از سال ۱۴۰۰ تا به امروز حلقه‌ی محدودیت‌ها به شکل فزاینده‌ای تنگ‌تر شده و بخشی از تولید برنامه‌ریزی شده‌ی فولادسازان را متاثر کرده است. در مقايسه تولید سه‌ماهه‌ی نخست امسال نسبت به سه‌ ماهه‌ی دوم دماسنج تولید کاهش نزدیک به هفت درصدی را نشان می‌داد.

در گزارشی که چندی پیش از سوی انجمن فولاد ایران منتشر شد، در شش‌ ماهه‌ی نخست امسال تولیدکنندگان فولاد کشور، ۶۰۰ میلیون دلار تولید برنامه‌ریزی شده‌ را از دست دادند.
زنجیره فولاد علاوه بر محدودیت‌های انرژی با تحریم داخلی هم در جنگ است. به طوری که بخش‌نامه‌های خلق‌الساعه بیشتر از محدودیت‌ها و حتی تحریم‌های بین‌المللی به صنعت فولاد ضربه وارد کرد. جای تعجب است در حالی که تصور کارشناسان حوزه فولاد پس از شروع جنگ و خروج روسيه و اوکراین از بازار صادراتی فولاد ایران این بود که از سوی دولت به صادرات بیشتر تشویق شوند، در عین ناباوری بخش‌نامه‌‌ی عوارض صادراتی در کمترین زمان ممکن از شروع جنگ روسيه و اوکراین وضع شد و زنجیره فولاد ملزم به اجرای آن شد. فرصت طلایی که می‌توانست علاوه‌ بر ارزآوری، جایگاه ایران در میان ده کشور را چند پله ارتقا دهد.
با گذشت چند سال از جنگ و جایگزینی بازار از سوی ترکیه و روسيه( به صورت دامپینگ)، عملا فرصت طلایی از دست رفت و برای مثال قیمت شمش صادراتی از ۶۵۰ الی ۷۰۰ دلار به زیر ۵۰۰ دلار رسید. در اصل این دستورالعمل، علم اقتصاد را به سخره گرفت و تنبیه به جای تشویق به صادرات را عاید فولادسازان کرد.

هدف از برگزاری سمپوزیم دستیابی به آخرین فناوری‌های روز و ارتباط کارشناسان حوزه فولاد با یکدیگر و دانشگاهیان است. از طرفی آخرین پژوهش‌های دانشگاهی و عملیاتی از سوی اصحاب دانشگاه و کارشناسان خبره‌ی حوزه فولاد ارائه می‌شود. محدودیت‌های برق از چالش به بحران تبدیل شدند و آینده تولید فولاد کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده است. مشکلات آنقدر جدیست که ممکن است، کارخانه‌ها به ناچار بخش یا تمامی از خط تولید را از مدار خارج کند. انتظار می‌رفت به جای فراخوان مقالات در زمینه بازیافت و فولاد سبز، شرایط را درک می‌کردند و به چرایی شگل‌گیری بحران انرژی و ابعاد و تاثیرگذاری پیامدهای ماندگاری بحران در کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌پرداختند. از پژوهشگران می‌خواستند، با تحلیل شرایط راهکارهایی عملیاتی و راهبردی را شناسایی و ارائه می‌دادند.

تداوم چنین شرایطی یعنی کاهش درآمد، سود، ارزآوری، تجمعات کارگری، حذف از بازار بین‌المللی، تنش در بازار تولید و توزیع، شکل‌گیری رسمی واسطه‌گری و … تا به امروز همایش‌های مختلفی که به منظور ارائه راهکارهای عملی برگزار شده، و به مشخصا احداث نیروگاه اختصاصی و بهینه‌سازی مصرف سوخت راه برون رفت تشخیص داده شده است. راهکارهایی که در درازمدت امکان اجرا دارند و مرهمی بر زخم امروز نیستند. گویا ناترازی گاز نه تنها بر چرخه‌ی تولید فولاد یعنی تولید آهن اسفنجی و محدودیت‌های برقی به واسطه تاثیر گاز مصرفی نیروگاه تاثیر منفی گذاشته است، بلکه احداث نیروگاه اختصاصی را هم متاثر کرده است. به طوری که شرکت گاز اعلام کرده امکان تامین گاز نیروگاه اختصاصی را ندارد. در چنين شرايطي علاوه بر اینکه بخشی از ظرفیت نصبی خالی می‌ماند، تعریف طرح توسعه بی‌معنی و غیر قابل اجراست.

پیشنهاد می‌شود برای نجات صنعت فولاد و پیشگیری از حذف نام ایران از میان تولیدکنندگان و صادرکنندگان فولاد جهان، دولت در نقش تسهیل‌گر وارد شود و به کمبود تولید برق در تابستان و تامین گاز در زمستان با کمک از صندوق ذخیره‌ی ارزی و کمک گرفتن از بخش خصوصی در زمينه احداث نیروگاه و استخراج گاز پایان دهد. ناترازی انرژی به ویژه برق حاصل سالها غفلت از سرمایه‌‌گذاری در صنعت برق است. صنعتی که زیرساخت‌ اصلی صنایع است. دولت وقت وارث مشکلات سیزده دوره‌ی قبلی است. اگر می‌خواهیم ارثیه شوم، چهارسال دیگر به دولت پانزدهم منتقل نشود، چاره‌ای جز اصلاح شرایط موجود با تعریف و اجرای پروژه‌های زیرساختی نداریم.

ابراهیم متین‌سیرت