دیدار_خوزستان| رجان ظریفی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: کودک امروز کودک دیجیتال است، دارای دانشی فراتر از تصور ما و حوصله‌ای کمتر از فرزندان چند دهه قبل دارد. بنابراین توجه به روحیات کودک و نوجوان امروزی یکی از بایسته‌های نوشتن برای آنهاست.

او با اشاره به اینکه پرداختن به ادبیات تخصصی و مکتوب کودک در ایران قدمت دیرینه‌ای ندارد خاطرنشان کرد: گرچه ادبیات شفاهی کودک قدمت بسیار دیرینه‌ای دارد اما شاید بتوان گفت یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های کودک در ایران در زمان محمدشاه قاجار چاپ شده است اما پیش از آن برای آموزش و سرگرم کردن کودکان از داستان‌های کلیله‌ودمنه و گلستان سعدی و حکایات دیگر استفاده می‌شد که برای مخاطب عام نوشته شده بودند.

نویسنده کتاب «ما اسب‌ها را خسته کردیم» با بیان اینکه روشنفکران زمان مشروطیت دریافتند کودکان و نوجوانان نیاز به مطالب خواندنی دارند گفت: از آن دوران بود که کم‌کم نوشته‌هایی مخصوص کودکان تولید و ترجمه شد و بعد از آن نیز شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان بیشتر به ادبیات تعلیمی ‌پرداختند.

ظریفی با بیان اینکه امروزه نویسندگان ادبیات کودک با مفاهیم واقعی این ادبیات آشنایی دارند ادامه داد: به وفور دیده می‌شود افرادی که در این حوزه تخصص ندارند دست به قلم می‌برند و برای این گروه سنی تالیفاتی انجام می‌دهند و با هزینه‌های شخصی و با ناشر غیرتخصصی ادبیات کودک دست به انتشار کتاب می‌زنند و شوربختانه این گونه کتاب‌ها به خاطر قیمت مناسب در لوازم‌تحریرها یافت می‌شوند و در نتیجه خانواده‌هایی که با گزینه‌های انتخاب مناسب کتاب کودک آشنایی ندارند اغلب این نوع کتاب‌ها را برای فرزندانشان تهیه می‌کنند که بار ادبی کم‌بنیه‌ای دارند.

وی با اشاره به وضعیت نشریات کودک و با بیان اینکه در دو ـ سه دهه‌ اخیر نشریات کودک و نوجوان در موضوعات مختلف رشد چشم‌گیری داشته‌اند یادآور شد: در چند سال گذشته با گران شدن کاغذ و مسایلی دیگر این نشریات کم‌کم از ادامه‌ کار بازماندند. به عنوان مثال نشریه «دوچرخه» از نشریه کاغذی به نشریه الکترونیکی تبدیل شد و امروز دیگر حتی به شکل الکترونیکی هم منتشر نمی‌شود.

مرجان ظریفی

این نویسنده کودک و نوجوان با تاکید بر اینکه نشریات سهم مهمی در بالا بردن سرانه‌ مطالعه کودکان دارند و باعث عادت کردن به مطالعه‌ همیشگی آنان می‌شوند بیان کرد: وضعیت رشد ادبیات کودک یکسان نیست چراکه گاهی از جهتی پیشرفت‌های خوبی مشاهده می‌شود و گاهی از بعد دیگری بازمی‌ماند. به عنوان مثال در سال‌های اخیر ناشران زیادی پرداختن به فلسفه برای کودک و توجه به محیط زیست را سرلوحه‌ کار خود قرار داده‌اند اما از جایی دیگر که گفته شد چراغ نشریات کودک و نوجوان رو به افول است و گران شدن کاغذ که به گران شدن قیمت کتاب‌ها منتهی شده است باعث شده که این کالای فرهنگی از سبد خانوارهای زیادی کم شود.

نویسنده «آتا یعنی پدر» متذکر شد: تالیف برای کودکان و نوجوانان اگرچه سهل و ممتنع به نظر می‌آید، کار ساده‌ای نیست زیرا هر آنچه که لازمه‌ ادبیات بزرگسال است و متن را تبدیل به اثر ادبی می‌کند شامل ادبیات کودک هم می‌شود.

به باور ظریفی، به کار رفتن عنصر عاطفه، خیال، اندیشه، وجوه کشف تازه و لذت بردن از خواندن متن که از ضروریات ادبیات بزرگسالان است باید در متون ادبیات کودک به کار گرفته شود. البته باید در حد درک مخاطب سنی کودک باشد.

وی با تاکید بر اینکه قالب‌های ادبیات کودک چه در حوزه‌ نظم و چه نثر و چه در حوزه‌ داستان و غیرداستان و نشریات باید رو به رشد و تخصصی شدن باشد تاکید کرد: ادبیات کودک باید از روزنه چشم کودک باشد و به روحیات و روان‌شناسی مخاطب خود توجه داشته باشد. چه بسیار کتاب‌هایی که برای کودک نوشته می‌شوند اما در واقع مخاطب‌شان بزرگسالان یا والدین هستند.

او با تاکید بر اینکه نویسنده و شاعر کودک و نوجوان همواره باید خواننده‌ خود را فردی آگاه، دانا، پرسش‌گر، جسور و پیشرو بداند و با توجه به این مسایل اثر قابل قبولی ارایه دهد گفت: نویسنده باید از مستقیم‌گویی و نصیحت کردن پرهیز کند و آثاری آشنازدا و جدید وارد دنیای ادبیات کودک و نوجوان کند. از این رو، هر نویسنده لازم است به دایره لغات گروه سنی مخاطب خود توجه کند و مولف می‌تواند در اثر خود نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ درصد کلمات جدید برای ارتقای سطح دانش‌آموزی کلمات مخاطب گروه سنی خود استفاده کند.

ادبیات کودک و نوجوان سیر صعودی ندارد

وی همچنین افزود: کتاب‌هایی که برای گروه سنی چهار سال اولیه کودک تولید می‌شود باید به جنس کاغذ، رنگ تصاویر، سایز و حجم کلمات و تصویرخوانی آنها توجه کرد.

خالق شخصیت «خال‌خالی» در مجموعه «یک اژدهای امروزی» با بیان اینکه توجه ویژه دولت‌ها در برنامه‌ریزهای کلان فرهنگی و نیز توجهی بنیادی به ادبیات کودک باعث پرورش جامعه‌ای سالم و هم‌اندیش می‌شود یادآور شد: برای آینده‌ای بهتر و جامعه‌ای سالم، خردمند، پرسش‌گر و اندیشه‌ورز به رسمیت شناختن کودک، دوران کودکی و ادبیات کودک و نوجوان بسیار مهم است.

وی ادامه داد: نیاز کودک و نوجوان به کتاب خوب و مناسب، آشنایی خانواده‌ها و دسترسی به کتابخانه‌های تخصصی کودک و نوجوان، آشنایی با مربیان و مروجان کتاب آزموده و فعال در این حوزه می‌تواند چشم‌انداز روشن‌تری در این زمینه باشد. همان‌طور که گفته شد بخش نشریات کودک سهم مهمی در رشد همه‌جانبه‌ کودک و نوجوان دارد و فقدان این بخش جبران‌ناشدنی است.

ادبیات کودک و نوجوان در ایسنا:

ایدئولوژی در ادبیات کودک و نوجوان جایی ندارد

ادبیات کودک را دست کم گرفته‌ایم

حفظ لحن از چالش‌های مهم ادبیات کودک است

محدودیت‌ها دست‌وپای نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان را بسته است

ظریفی معتقد است: ایجاد نمایشگاه‌های کتاب با تخفیف‌های مناسب گاهی در برهه‌ زمانی کوتاه می‌تواند کمکی برای کم کردن هزینه‌های کتاب باشد اما همیشه کتاب‌های خوب در دسترس بچه‌ها و خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد و به درستی معرفی نمی‌شوند. بنابراین معرفی سایت‌ها و کتاب‌های مناسب و رسانه‌های فرهنگی می‌تواند مشاوره خوبی برای خانواده‌ها باشد.

مربی فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تصریح کرد: هر کتابی به یک بار خواندن نمی‌ارزد، چراکه ما آن‌قدر وقت نداریم که در این دنیای پر از کلمه و کتاب برای خواندن هر کتابی وقت بگذاریم زیرا امکان دارد ارزش ادبی مناسبی نداشته باشد.

ادبیات کودک و نوجوان سیر صعودی ندارد

نویسنده «غولی بالای ابرها» گفت: نمی‌توانیم با وجود قیمت مختلف کتاب‌ها هزینه‌های احتمالی و اشتباهی داشته باشیم. پس بهتر است کودکان را با کتاب‌های خوب آشنا کنیم و در ارتقای سلیقه‌ ادبی به آن ها کمک کنیم تا بتوانند در گام‌های بعدی خودشان کتاب‌های مناسب را از کتاب‌های نامناسب تشخیص دهند.